Той дзень пачынаўся няўдала. Не лепшы час абралі мы з Валодзем Жыжэнка, заўзятым рыбаловам, пісьменнікам, для рыбалкі. Па-першае, мароз за дваццаць градусаў. Па-другое, я крыху заблукаў, ведучы сябра да маёй дзетдомаўскай ракі Случ. Не хадзіў напрасткі да яе ад паяздка гадоў ці не пад дваццаць. А было яшчэ і трэцяе. Рыба ў той сіберны дзень паводзіла сябе няправільна – не клявала. Усё было няправільна, амаль як у Віні-Пуха з пчоламі.

У давяршэнне да ўсяго, калі мы ўжо вярталіся з ловаў і Жыжэнка, каб падбадзёрыць мяне, выцягнуў з кішэні ці не апошнія дзесяць рублёў, усчаўся вецер. Выдзер з рук яго нашы грошыкі і панёс, панёс па лёдзе – вецер, і той быў няправільны. Мы беглі за імі кіламетры за тры. Да вясковай крамы. Толькі рабіць там не было чаго: адно – успамінаць, якая правільная была дзясятка.

Набегаліся, накруціліся з лункамі і па марозу, так што і не прыкмецілі, як апынуліся на станцыі Калінкавічы. І таму, па ўсім відаць, дзённая няправільнасць пачала выпраўляцца. Сонца было ўжо на схоне, і горад здаўся мне непазнавальна маладым, вельмі ветлівым, крамяна ружавашчокім, напоўненым задумлівымі дымкамі маняўровых, жвавых і галасных паравозікаў. Дымы былі мяккія, абдымачныя, хоць і церусілі дробным колкім недагараным вугалем. Але мне і гэты было прыемна. Здалося, што ў гэтыя калядныя маразы я прагнуў і ехаў зусім не на рыбалку – вось што было ў тым дні няправільным. Нехта караў мяне і маю памяць за тое, што яна такая кароткая. Калінкавічы неаддзельныя ад мяне, лёсавая мая крывінка ў сусвеце. Тут я нарадзіўся – першы раз засмяяўся і заплакаў.

Мой родны горад, любы і мілы мне куточак на неабсяжнай планеце Зямля. Няпраўда, што ёсць малая і вялікая Радзіма. Радзіма адна. І яна заўсёды толькі вялікая. Тут я адчуў веліч жыцця і сваю саўдзельнасць у ім, цёк крыві ў сабе, дух і дыханне сваіх бацькоў і продкаў. Няхай і неасэнсавана. Асэнсаванне прыйдзе пазней, калі спазнаю боль, сум сціплых могілак і родных там табе магіл.

Але перад гэтым кожнага з нас чакае найвялікшае ў свеце адкрыццё. І найперш самога сябе. А потым і дыхання таго, хто яго табе даў. Бласлаўленне твайго роду і тваёй зямлі, з якой ты знітаваны ад першага твайго крыку, матчынага слова. Голасу, які, пэўна, ужо даўно знік, але гучыць у табе. Ты нясеш яго ў сабе, я яго працяг.

Каленкавічы, Калінкавічы – як каму. Мне дык першае, бо так яго называла мая бабуля, што пражыла на свеце сто дванаццаць гадоў. Говар Усцім’я, пухам табе Палеская, не вельмі літасцівая да цябе пры жыцці зямелька.

Каленкавічы ці не адразу пасля вызвалення ад акупаццыі. Падольская ўскраіна, складзеная з трох вуліц: Падольскія і палескія чыгуначныя паркі. І таму горад усклянь напакаваны паравозным дымам, гудкамі паравозаў. І пад нагамі не асфальт, а жужаль. Колкі жужаль пасляваеннага басаногага дзяцінства. На гэтым рудым і чорным жужалі сярод паравознага дыму і гудкоў паравозаў я і мае равеснікі і хаўруснікі – бязбацькавічы Падольскай ускраіны. Пасляваенныя сіраты. Але сіротамі мы сябе не адчуваем. Няма калі, таму што мы ўвесь час у працы. Калі не на агародзе і не ў прыску вуліц, на жужалі ходнікаў, то ў такім жа колкім ад хваёвых шышак лесе. І ў нас ёсць свой родны вугал, свой невялічкі гарадок, якому, па ўсім, няма да нас аніякай справы. Але мы ў ім жывем, мы з яго родам.

Тут я шукаў сваё першае свята – навагоднюю ёлку, таму што свят у нас тады не было. Не раслі вакол нас елкі – не той быў лес. А ў школе Новы год святкавалі і ставілі ёлкі. Мы пажадалі займець яе ў сваёй хаце і замест урокаў пайшлі за дзесяць-дванаццаць кіламетраў па сваё свята, па сваю елку. Заблукалі ў снягах. Прыйшлі дамоў ці не апоўначы. Без елак. Не знайшлі. Але ад бацькоў атрымалі такіх прачуханцаў, што можна лічыць – навагодняе свята адбылося. З ёлкай. І гэта горычнае свята сёння са мной і ўва мне.

Горад такі, якім быў, ёсць, будзе. Я не наракаю ні на мінулае, ні на сённяшняе, а тым больш на будучае. У гэтым горадзе каля паравознага круга на так званым Макаравым балоце, пасвячы кароў, я ўпершыню ўбачыў нябожчыка. Немца, партызана – не ведаю. Хоць я сутыкаўся з памерлымі і раней, але там, на Макаравым балоце, я ўпершыню адчуў смерць. Смерць у канкрэтным фізічным увасабленні “чалавек і чалавецтва”. Гэта было запозненае пазнанне і адкрыццё лютай непазбежнасці жыцця. Адкрыццё жаху ліхалецця вайны.

Але тут, у родным маім горадзе, было пазнанне і зусім іншага кшталту. Недзе ўсярэдзіне жніўня позна ўвечары я наглядаў зарапад. Як ляцелі, мо і да мяне, так званыя Леаніды. Нехта з космасу, з зорнага неба імкнуў да майго горада. Мо маці з сястрычкай, што пазачасна загінулі ў вайну, мо бабуля хацелі зірнуць на мірны і любы ім горад, а заадно праведаць і мяне. Ахоплены жаданнем зорак зямлі, бачаннем на ёй і мяне, я быў працяты нявыказанай радасцю. Тым, што ўвабраў у сябе і панёс у свет, што не згасла ўва мне і сёння.

А ў той няправільны калядны дзень, калі я надвячоркам нечакана для самога сябе апынуўся ў сваім родным горадзе, ён святкаваў чарговую гадавіну вызвалення ад фашысцкай акупацыі. Горад паклікаў, направіў мяне на святкаванне. Дзень, да немажлівасці правільны, бо ў ім быў я, былы хлопчык падольскіх вуліц, бязбацькавіч-пастушок.

Віктар КАЗЬКО