Урывак з аповесці “Арцёмкавы канікулы”

Была нядзеля. На дачы ў гэты дзень нічога не рабілі: бабуля не палола грады, дзядуля не браўся за свае інструменты. Арцёмку ж сядзець і нічым не займацца сумна. Таму ён падышоў да дзядулі і прапанаваў з’ездзіць паназіраць за ластаўкамі-беражанкамі. Дзед ахвотна падтрымаў унука. Яны асядлалі веласіпеды і пакацілі. Джэк, як заўсёды, дробненька перабіраючы лапкамі, бег наперадзе.

Пад’язджаючы да азярца, Арцёмка і дзядуля яшчэ здалёк убачылі, што там адбывалася нешта незвычайнае. Вялікая чарада ластавак кружыла на адным месцы і шумна, трывожна крычала.

– Што гэта з імі? – запытальна паглядзеў на дзядулю Арцёмка.

– А хто яго ведае… Вось зараз пад’едзем бліжэй – убачым.

Аказалася, птушкі кружылі не над вадаёмам, а над вялікай чорнай лужынай смалы.

– Дзядуля, дзядуля! – усхваляваны Арцёмка паказаў рукою на лужыну. – Там ластаўка!..

Дзед прыгледзеўся – і праўда: бедная птушка завязла кіпцікамі ў смале, біла адчайна крылцамі, стараючыся вырвацца з гібельнага палону, але гэта ёй не ўдавалася.

– Ай-яй-яй… – забедаваў дзядуля. – Трэба ластаўку тэрмінова ратаваць, інакш смала яе засмокча.

На шчасце, паблізу ляжала шырокая дошка. Дзед Жэня падняў яе і адным канцом паклаў на смаляную лужыну, бліжэй да птушкі. Хуценька, пакуль дошку не засмактала, падышоў да ластаўкі і асцярожна, каб не пашкодзіць лапкі, вызваліў яе са смалы. Худзенькае цельца птушкі дробна дрыжэла ад перажытага страху.

– Не бойся, мая харошая, – гладзіў ластаўку па галоўцы расчулены Арцёмка. – Мы цябе не пакрыўдзім. Не бойся…

Ластаўка ў цёплых дзядулевых далонях паціху супакойвалася. Але ж адпускаць яе пакуль нельга: на лапках наліплі камякі смалы.

– Арцёмка, схадзі да веласіпедаў, там на маім багажніку, у пакеце, ёсць палатняная сурвэтка. Прынясі яе хуценька сюды.

Пачалі выціраць смалу сурвэткай. Ластаўка зноў устрывожылася, затузалася – відаць, ёй было балюча. Тады дзед Жэня і Арцёмка сталі сваім дыханнем грэць смалу, каб яна лягчэй выціралася з лапак. I гэта ім, здаецца, удалося, бо птушка зноў супакоілася.

– Ну вось і ўсё, – з палёгкай сказаў дзядуля, прыдзірліва аглядаючы сцішаную ластаўку. – Канечне, добра было б яе лапкі прамыць яшчэ бензінам, але, думаю, рэшткі гэтай смалы не будуць перашкодай.

Дзед Жэня выцягнуў руку перад сабою і раскрыў далонь:

– Ну што, гаротніца, ляці!

Ластаўка нейкае імгненне яшчэ пасядзела на далоні, нібы не верачы сваёй волі, а потым узмахнула крыламі і рэзка набрала вышыню.

Чарада птушак, якія ўвесь гэты час устрывожана кружылі над імі, радасна кінулася следам за выратаванай ластаўкай.

Зіновій ПРЫГОДЗІЧ