Валерый Гапееў

Жэнька – каралева мышак

Урывак з аповесці

Увосень мы ехалі на аўтамабілі да бабулі ў вёску. Дарога была прыгожая-прыгожая: шэрая стужка шашы, а абапал яе – жоўта-залатыя, чырвоныя, аранжавыя – розныя-розныя дрэвы! Быццам  гэта не дарога была, а сапраўдны тунэль восені, па  якім яна прыйшла да нас.

Ехалі мы да бабулі, каб ёй дапамагчы выкапаць буракі. Буракамі бабуля корміць парасят, а таксама іх любіць каза Бенька.

Мы апрануліся ў рабочую вопратку, на рукі нацягнулі рукавіцы і пайшлі ў агарод. Я падносіла буракі да бабулі, а яна абтрасала з іх зямлю і абразала бацвінне. Мама і тата рабілі гэту справу самастойна.

Было хоць і не дужа цёпла, затое сонечна-сонечна. Неба было чыстым, сінім і высокім. Куча буракоў змяншалася. Тут мама як закрычыць:

– Мыш! Мыш! – і хутчэй ад кучы.

А я падбегла да таго месца, дзе стаяла мама. Бо чаго баяцца мышы, калі яна маленькая і сама ўсіх баіцца? Дзіўная ў мяне мама.

– Няма ўжо мышы, схавалася ў бураках, – супакоіў тата.

Але мама папярэдзіла, што не падыдзе блізка, бо мыш можа скочыць на руку. І прапанавала тату падаваць ёй буракі здалёк.

Цяпер ураджай з кучы мы бралі толькі з татам.  Праз колькі часу ён падняў вялікі бурак і кажа:

– Гняздо. З мышанятамі.

Там і праўда было гняздо з сухой травы і саломінак. Мышаняты здаліся мне маленькімі і прыгожанькімі. Цёмна-рудыя, з чорнай пасачкай на спінках. Яны напужаліся, сталі распаўзацца і хавацца.

– Вой, трэба іх палавіць, – сказала мама. – Кошцы аддасі, яна будзе задаволена.

– Нельга іх  кошцы! – закрычала я. – Маленькія ж зусім!

– А вырастуць вялікімі і будуць жэрці бабуліны буракі. Паглядзі, як пагрызлі, – мама паказала абгрызены бурак. Потым падышла да гнязда, угледзелася і сказала: – Вой, такія маленькія, пацешныя… Як ты іх бароніш! Нездарма ты была некалі мышынай каралевай.

– Падумаеш, адзін бурак! У бабулі шмат, праўда ж, бабуля? – з надзеяй запыталася  і прысела над мышкамі я.

– Праўда, унучачка, – адказала бабуля і дадала: – Маленькае ўсё добрае і прыгожае.

– Толькі дзіўна, чаму сярод дарослых хапае зла, – уздыхнула мама. – Жэнька, не чапай мышэй рукамі, яны разносяць інфекцыю!

– У мяне рукавіцы, – адказала я, асцярожна кранаючы адно мышаня.

Тата, пакуль мы гаварылі, узяў пустую пластыкавую бутэльку, абрэзаў яе зверху, а потым асцярожна падхапіў адно мышаня і пасадзіў у бутэльку. Я таксама асмелілася і схапіла за хвосцік другое. Так мы сабралі ўсіх.

Я трымала абрэзаную бутэльку, разглядала мышанят, потым спытала ў бабулі:

– Бабуля, а чаму маленькія ўсе прыгожыя і добрыя, а як вырастаюць, то робяцца злымі і сквапнымі?

Бабуля прыпынілася, адклала нож убок.

– То, унучачка, чорт вінаваты, – стала расказваць яна. – Некалі пасяліліся  людзі на зямлі розныя: добрыя, злыя, зайздросныя, хцівыя, сціплыя. Спусціўся на зямлю Бог, пазбавіў людзей дрэннага, склаў у мяшок грахі чалавечыя і пайшоў. Ды прытаміўся, бо мяшок цяжкі аказаўся. Задрамаў пад бярозай. А тут ішоў чорт. Бачыць, што Бог спіць, узяў мяшок і зрабіў у ім дзірку. Прачнуўся Бог і рушыў у дарогу, не пабачыўшы, што мяшок дзіравы. Вось зло і рассыпалася. Калі чалавек сустрэне на сваім шляху зайздрасць і падбярэ яе – стане зайздросным, нахіліцца за  сквапнасцю – стане сквапным…

Тут і буракі скончыліся. А дарослую мыш, маці мышанятак, мы больш не пабачылі.

– Павязем мышанят у новую “кватэру”, – сказаў тата. – Пайшлі, Жэнька, у лес. Нясі маленькіх…

І мы пайшлі з татам і мамай у невялікі лясок за бабуліным агародам. Там пад бярозай тата паклаў мышынае гняздо, я нахіліла бутэльку і мышаняты смешна заслізгалі ў сваё жытло, якое тата асцярожна прыкрыў  лісцем.

– А іх знойдзе тут мама-мыш? – спытала я.

– Думаю, знойдзе. Ды яны і не маленькія, адшукаюць сабе якое зерне з’есці, – супакоіў мяне тата.

– Мама, а ў якой кніжцы ёсць тая казка, што бабуля расказвала – пра Бога і чорта, ды пра мяшок са злом? – пацікавілася я.

– Не сустракала такой, дачушка. Старыя людзі ведаюць шмат казак, не ўсе яшчэ паспелі запісаць у кнігі. Хіба бабуля незразумела расказала?

– Яна расказала добра, – уздыхнула я. – Я цяпер ведаю, што можна і зайздрасць сустрэць, і падман… А можа, бабуля забылася трошкі? Там жа, у казцы, павінна быць напісана, як здагадацца, што можна з зямлі падымаць, а што – не трэба. Што рабіць?

– Гэта табе сэрцайка падкажа, – засмяялася мама і пацалавала мяне.

Як можа сэрца падказаць, калі яно толькі б’ецца ў грудзях і нічога не гаворыць, я не зразумела. Але вырашыла: потым спытаю. Калі маё сэрца раптам загаворыць…